Wat is een bottleneck?

In elk proces zijn er schakels die de rest vertragen. Denk aan een team dat werk opstapelt, omdat een collega steeds achterloopt of een machine die de hele productielijn ophoudt. Zulke knelpunten noemen we bottlenecks. Maar wat is een bottleneck precies, hoe herken je het en belangrijker: hoe los je het op?

Wat is een bottleneck?

Een bottleneck is het onderdeel in een proces dat de doorstroming vertraagt. Net zoals bij een flessenhals is dit punt smaller of trager dan de rest van het systeem, waardoor alles daarachter zich ophoopt. Het gevolg? Lange wachttijden, frustratie en verspilling van tijd, middelen of capaciteit.

Een bottleneck kan een persoon zijn, maar ook een machine, een systeem of zelfs in de vorm van besluitvorming. Zolang de rest van het proces sneller werkt dan dit vertragende punt, ontstaat er vertraging.

Herkennen van bottlenecks in je proces

Het herkennen van een bottleneck begint met goed kijken naar je processtromen. Signalen zijn onder andere werk dat zich opstapelt op één plek, afdelingen die wachten op input, structureel overwerk of outputverschillen tussen processtappen.

Visualisatietools zoals value stream mapping of procesmetingen helpen om bottlenecks inzichtelijk te maken. Ook een Lean dagstart kan helpen: door dagelijks de status van processen en knelpunten te bespreken, worden bottlenecks snel zichtbaar.

Oorzaken van bottlenecks

Bottlenecks ontstaan vaak door een mismatch tussen de capaciteit en de vraag van een organisatie. Bijvoorbeeld wanneer taken tegelijk binnenkomen en een afdeling overbelasten, wanneer verouderde software of apparatuur processen vertraagt of wanneer medewerkers onvoldoende zijn opgeleid om het werktempo bij te houden. Ook het ontbreken van standaardisatie kan tot knelpunten leiden, doordat iedereen op zijn eigen manier werkt.

Belangrijk om te onthouden: bottlenecks zijn zelden het gevolg van één enkele fout. Ze ontstaan uit een combinatie van factoren.

Wat is het effect van een bottleneck?

Een bottleneck bepaalt het maximale tempo van een proces. Zelfs als alles soepel verloopt, houdt de traagste stap het systeem op. Vergelijk het met een trechter: hoeveel je er ook boven in giet, onderin komt maar een beetje tegelijk eruit.

De gevolgen? Minder output, langere levertijden, hogere werkdruk en ontevreden klanten. Het verhoogt bovendien de kosten, bijvoorbeeld door wachttijd of herstelwerk.

Een voorbeeld van een bottleneck in de praktijk

Stel je een ziekenhuis voor waar patiënten digitaal worden ingepland. Alles lijkt efficiënt, tot blijkt dat slechts één specialist de radiologische beelden mag beoordelen. Ondanks een snelle intake en diagnose, ontstaan lange wachttijden. Niet door het hele proces, maar door die ene stap. De bottleneck zit dus aan het eind en vertraagt alsnog het hele traject.

Bottlenecks oplossen met Lean Six Sigma

Binnen Lean Six Sigma zijn er diverse technieken om bottlenecks te analyseren en structureel te elimineren. Denk aan value stream mapping, workload-balancing of Root Cause Analysis. Door te meten waar het stokt én waarom, kun je gericht verbeteren.

Tijdens de Green Belt opleiding leer je hoe je processen analyseert en optimaliseert. Je ontdekt hoe je verspilling minimaliseert, knelpunten identificeert en processen laat stromen. In de Black Belt opleiding ga je een stap verder: je leert hoe je complexe processen structureel verbetert, teams aanstuurt en strategisch bottlenecks oplost. Heb je nog vragen? Neem dan gerust contact met ons op.